آشنایی با شهر قم
قم بیشترین شهرت خود را مدیون حرم حضرت معصومه (ع) است که چون نگینی در میان شهر می‌درخشد و هرساله جمع کثیری از زائران را به سمت خود می‌خواند تصویر طلاب که در خیابان‌های قم در حال ترددند هم یکی ازتصاویر همیشگی و منحصر به فرد این شهر است. با این وجود قم دارای جاذبه‌های گردشگری متعددی است.
استان قم کوچکترین استان ایران و یک شاهراه ارتباطی محسوب می شود از این رو هر ساله میزبان تعداد زیادی از مسافران و گردشگران است.
گرچه طبیعت سبز، کوه های بلند و قلل سفیدپوش، سواحل نیلگون و… زیبا و تماشایی است، اما در کویر نیز مناظر شگفت انگیز و دیدنی‌های بسیار وجود دارد که در هیچ جای دیگر نمی‌توان یافت. صحراهای پوشیده از نمک، تپه‌های طلایی، شن‌های روان، کوه‌ها و تپه‌های خاکی و … همه از چشم اندازهای بی نظیر کویری قم است.
دیدنی های قم
1.دیدنی‌های شهری
حرم حضرت معصومه(ع)
حضرت فاطمه معصومه(ع)، دختر موسی بن جعفر (هفتمین امام شیعه) و «نجمه» است. تاریخ تولد ایشان به درستی مشخص نیست. ایشان پس از این که مامون حضرت امام رضا را به مرو فرا خواند به همراه جمعی از شیعیان برای دیدار و پیوستن به ایشان حرکت کرد اما در نزدیکی قم بیمار شدند و در قم ساکن شدند. حضرت معصومه تنها ۱۷ روز در قم ساکن بودند و در سن ۱۸ سالگی در حالی که هنوز ازدواج نکرده بودند در این شهر وفات یافتند. پیکر ایشان در مکانی که آن روز ها به نام باغ بابلان مشهور بود دفن گردید . این مکان امروز به حرم حضرت معصومه (ع) مشهور است و بنای بسیار زیبایی اطراف آن بنا گردیده‌است.
مرقد حضرت معصومه (س) در مرکز شهر قم واقع شده است که این مرقد از طرف شمال به میدان آستانه، از شرق به خیابان آیت الله مرعشى نجفى و از جنوب به مسجد اعظم و خیابان موزه و از طرف غرب به مدرسه فیضیه منتهى مى‌شود در سال ۶۰۵ هجری «امیر مظفر احمد بن اسماعیل»، بزرگ‌ترین استاد کاشی‌ساز آن زمان «محمد بن ابی طاهر کاشی قمی» را به‌کار ساخت و پرداخت کاشی‌های متنوع مرقد واداشت. در سال ۶۱۳ کاشی‌های مرقد آماده و کار گذاشته شد و اخیراً در سال ۱۳۷۷ شمسی مرقد مطهر به شکل جدید که آمیخته‌ای از کاشی و سنگ است تجدید بنا شد.
در سال ۹۶۵ هجری شاه طهماسب صفوی، در چهار طرف مرقد ضریحی آجری با منافذ باز آراسته به کاشی‌های هفت رنگ و کتیبه‌های معرق بنا نمود. در سال ۱۲۳۰ هجری قمری فتحعلی شاه همان ضریح را نقره پوش کرد که به مرور زمان فرسوده و در سال ۱۲۸۰ ضریحی که از نقره ضریح سابق و نقره‌های موجود در خزانه ساخته شد به جای آن نصب گردید. در سال ۱۳۶۸ هجری شمسی به دستور تولیت آن زمان شکل ضریح را تغییر دادند و در اسفند ماه ۱۳۸۰ شمسی اصلاحات و تعمیرات جدید صورت گرفت. تمام قسمت‌های نقره‌ای ضریح از نقره ۹۲ درصد با نقره ۱۰۰ درصد خالص خریداری شده از بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعویض شد و چوب‌های زیر آن اعم از ستون و پایه و … به دست استادان اصفهانی ساخته و قلم‌زنی شد.
اولین گنبدی که «پس از سایبان حصیری موسی بن خزرج» برفراز قبر فاطمه معصومه بنا شد، قبه‌ای برجی شکل بود که به همت زینب دختر امام جواد از مصالح آجر و سنگ و گچ در اواسط قرن سوم هجری ساخته شد. به مرور زمان و پس از دفن بعضی از بانوان علوی در جوار فاطمه معصومه دو گنبد دیگر در کنار گنبد اول ساخته شد. این سه گنبد تا سال ۴۴۷ هجری برقرار بودند تا این که در همان سال «میر ابوالفضل عراقی» به تشویق شیخ طوسی (ره) به جای آن سه گنبد، گنبد مرتفعی، آراسته به نقش های رنگ آمیزی و تزیینات آجری و کاشی بدون ایوان و حجره بنا نهاد، که تمام قبور سادات و آن بانوان را فرا می‌گرفت.در سال ۹۲۵ هجری قمری همین گنبد به همت «شاه بیگی بیگم» همسر شاه اسماعیل تجدید بنا و سطح خارجی گنبد با کاشی‌های معرق آراسته گردید. ضمناً ایوان رفیع با دو مناره در صحن عتیق ساخته شد.
نهایتاً در سال ۱۲۱۸ هجری همزمان با سلطنت فتحعلی شاه قاجار گنبد با خشت‌هایی طلایی تزیین شد که تا سال ۱۳۷۹ شمسی باقی‌ماند. پادشاهان صفوی (شاه صفی، شاه عباس دوم، شاه سلیمان و شاه سلطان حسین) در سمت جنوب غربی حرم دفن شده‌اند. این قبرها تماماً برداشته شده و جای آنها هموار است. پادشاهان (فتحعلی شاه قاجار و محمد شاه قاجار) قاجار در ضلع شمالی صحن عتیق دفن شده‌اند. سنگ قبرها برداشته شده و اکنون در موزه نگهداری می شوند.
حرم مطهر و سه صحن آن همراه با مسجد بالاسر مساحتى بالغ بر ۱۳۵۲۷ متر مربع به خود اختصاص داده است. حدود ۱۹۱۴ متر مربع مساحت زیر بناى حرم مطهر است، و مابقى آن عبارت است از دو صحن‌جدید و قدیم. مرقد مستطیلى شکل است که گنبد آن با صفحات طلا پوشیده شده است. حرم همچنین داراى چهار مناره است هر کدام داراى حوض و یک تاج مقرنس مى‌باشد.
مرقد مطّهر حضرت معصومه (س) داراى هشت دَر است. چهار تاى آن در صحن نو و دوتاى آن در سمت غربى مرقد واقع شده‌اند و یک در آن به خیابان موزه و در دیگر به ورودى مدرسه فیضیه باز مى‌شود.
مسجد جمکران
بنا به روایتی بیش از هزارسال پیش در شب سه شنبه ۱۷ ماه مبارك رمضان ، فرد صالح به نام حسن مثله جمكرانی به دستور امام زمان (عج) فرا خوانده می‌شود. وی در همین مكان فعلی مسجد، حضرت را با جمعی از همراهان ملاقات كرده و دستور بنای مسجد با تشریفات خاص را دریافت می‌كند. وی برای اجرای این امر اقدام و این مسجد مبارك را بنا بر جزئیات اوامر حضرت مهدی (عج) احداث نمود.
مسجد جمکران واقع شده در ۶ کیلومتری شهر قم به طرف جاده کاشان در نزدیکی روستای جمکران واقع شده است.
مسجد جمکران یکی از زیارتگاه‌های مهم استان قم است که هر شب چهارشنبه هزاران نفر از نقاط مختلف کشور به قصد زیارت عازم آنجا می‌شوند.
تاریخچه ساخت بنای اولیه مسجد به سال ۳۷۳ ه. ق. باز می‌گردد که در اثر الهام غیبی به یکی از علمای آن زمان؛ وظیفه ساخت مسجد بر عهده وی گذاشته می‌شود. ساخت این مسجد بنا به نقل عالم معاصر محدث نوری به فردی به نام شیخ حسن بن مثله جمکرانی مربوط می‌شود، به گفته او که در بیداری با امام دوازدهم شیعیان، مهدی دیدار کرده است و حجت بن حسن دستور ساخت مسجد را به وی داده است.
بعد از انقلاب اسلامی ایران به مسجد جمکران توجه شد و بیشترین توسعه آن مربوط به دو دهه اخیر می‌باشد که شکل و ساختار مسجد را از یک مسجد معمولی و کوچک به یک مکان مقدس و ویژه برای شیعیان صاحب الزمان تبدیل شد بسیاری از شیعیان شب چهارشنبه از روزهای هفته و شب نیمه شعبان – تولد حضرت مهدی – از روزهای سال را به این مسجد می‌روند و اعمال آن را بجا می‌آورند. اعمال آن دو رکعت نماز تحیت مسجد است و دو رکعت نماز که به نماز امام زمان مشهور است به شیوه‌ای خاص بجای آورده می‌شود.
در میان شیعیان بحث‌های زیادی در خصوص ملاقات با امام زمان مطرح است. عده‌ای با استناد به روایاتی، آن را در خواب ممکن می‌دانند. دریافت نامه از مهدی (عج) پس از غیبت کبری نیز مورد قبول بسیاری از شیعیان است. اما عده‌ای از جمله برخی از معاصرین، با استناد به نامه‌ای که حجت بن حسن مهدی (عج) به آخرین وکیل خویش ارسال نموده است، که شیعیان به توقیع ناحیه مقدسه از آن نام می‌برند، مشاهده امام زمان (عج) در بیداری را بر خلاف نامه منسوب به مهدی می‌دانند.
بازار قم
بازار سنتی قم که همواره بوی عطر از آن به مشام می رسد سالهاست میزبان مسافرانی است که سوهان و مهر و سجاده را می خرند تا به عنوان یادگار هدیه کنند. بوی سوهان تازه که معمولا در کارگاه‌های کنار مغازه ها طبخ می شود از هر سو زائران را فرا می‌خواند.
۲.دیدنی‌های طبیعی
دریاچه نمک
دریاچه نمک از جاذبه‌های طبیعی استان به شمار می‌رود . این دریاچه بخشی از کویر نمک است که در شرق قم واقع شده و فقط زمستان‌ها آب دارد. حضور ورقه‌های نمک و برداشت آن که از اوایل تابستان در منطقه جنوبی این دریاچه آغاز می‌شود، دیدنی است.
غارها
غار وشنوه: در ۶۰ کیلومتری قم در کوه اردهال چهار غار قرار دارد که در داخل یکی از آنها منبع عظیمی از آب وجود دارد. این آب از شکاف کوه سرازیر می‌شود و به صورت چشمه فوران می‌کند . این غار یکی از جاذبه‌های بسیار دیدنی استان قم به شمار می‌رود. غار کـَهـَک: در ۳۰ کیلومتری جنوب قم واقع است و یکی از آثار طبیعی و باستانی استان به شمار می‌رود.
شهرکهک
شهر کَهـَک؛ این شهر از سه سمت مشرف به ارتفاعات است و دره زیدان در شرق آن قرار دارد از این رو دارای آب و هوایی معتدل است. حضور امامزاده زینب خاتون( ع )، خانه ملاصدرا و غار معروف کهک عامل مهمی برای جذب گردشگران به این منطقه است. ملاصدرای شیرازی سالها در این شهر زیست و بسیاری از کتب گرانبهای خود را در این مکان نگاشته است.
دریاچه حوض سلطان
دریاچه حوض سلطان که با مساحتی حدود ۳۳۰ کیلومتر مربع، به ” دریاچه ی قم ”، ” دریاچه ی شاهی ” و ” دریاچه ی ساوه ” نیز مشهور است، در جهت غربی – شرقی در شمال غربی دریاچه نمک و شمال استان قم قراردارد. برخی با توجه به نام ساوه که به آن داده اند، آن دریاچه را به حوض سلطان منتسب کرده اند، از جمله ” گوبینو” و ” دیولافوآ ” در سفرنامه های خود می نویسند احتمالاً این دریاچه ممکن است بخشی از دریای بزرگ ساوه بوده باشد که در روز تولد پیغمبر (ص) خشک شده و این نشانه ای از ظهور پیغمبر اسلام بوده است.
تفریحگاه‌ها و زیارتگاه‌های قم
نادیده‌های قم بسیار است. این شهر حتی برای خیلی از قمی‌ها که در آن روزگار سپری می‌کنند، شهر ناشناخته‌ای است. تیمچه محجوب بازار که نشانه شعور و سلیقه بالای سازندگانش است. مسجد مسن اما مقاوم و پابرجای جامع که با تمام سادگی اش دلرباست و خانه مفصل و برجسته زند که نمونه ای است از خانه هایی به سبک و سیاق سکونتگاه قاجاری قم. حتی بعید است همان حرم پرطرفدار حضرت معصومه(س) را هم کامل و دقیق دیده باشید.
معمولا زوار قم به محض ورود به شهر می‌آیند به پابوسی حضرت معصومه(س). علاوه بر زیارت مرقد مطهر می‌توانید بر سر مزار آیت الله العظمی بروجردی، شیخ فضل الله نوری یا حتی پروین اعتصامی حاضر شوید و فاتحه‌ای نثار روحشان کنید.
مرقد علمای معاصر را هم می‌توانید یکجا در مسجد بالا سر زیارت کنید. در این میان اگر وقت داشتید و دو در چوبی واقع در صحن عتیق باز بودند، می‌توانید نگاهی هم به گچکاری‌های پر کار و باشکوه مقبره مستوفی و فتحعلی شاه قاجار بیندازید که حالا به استناد تابلوهایشان به دفتر سایت حرم و امور بین الملل تغییر کاربری داده‌اند.
مسجد بزرگ اعظم که در جوار مرقد حضرت معصومه(س) قرار دارد و به خرج آیت الله العظمی بروجردی و به تدبیر مرحوم لرزاده بر پا شده از دیگر دیدنی‌های حرم است.
اما جاذبه‌های زیارتی قم به همین جا ختم نمی‌شود. در سفر به قم می‌توانید به یکی از مسن‌ترین بناهای شهر در خیابان آذر یا همان طالقانی سری بزنید و سراغ مسجدی را بگیرید که درباره سن و سالش حرف و حدیث‌های زیادی مطرح شده. مسجد جامع قم که بخش عمده آن در قرن ششم برپا شده است. یعنی همان عرقچین آجری که سوار بر گنبدخانه مربع شکل است. به علاوه ایوانی که حالا پیش روی شماست و تمام ظلع شمالی مسجد را پوشانده است. باعث و بانی ساخت و سازهای فتحعلی شاه قاجار است.
عظمت گنبد ۳۰ متری بنا را تا از در گنبدخانه داخل نشده‌اید و سرتان را بالا نگرفته اید، متوجه نخواهید شد. بعد از گشتن توی تمام شبستان‌های مسجد، وقتش است راه بیفتید. در حال ترک کردن صحن مسجد، وقتی که دارید پله‌های هشتی را یکی یکی بالا می‌روید، درست در قاب در، سر در زیبایی ظاهر می‌شود که از آن مدرسه جهانگیرخان است. اگر لای دو لنگه در چوبی مسجد باز بود، حتما سرکی هم داخل مدرسه بکشید. پشت در جنوبی، یک حیاط و حوض مرکزی با تعدادی حجره نقاشی شده منتظرتان هستند. مدرسه جهانگیر خان با تمام کوچکی محل تحصیل عالمان بزرگی بوده است.
بعد از آن کوچه مسجد جامع را به سمت میدان کهنه در پیش بگیرید تا میل بلند بالای مسجد پامنار سر راهتان قرار بگیرد. با پیچیدن به سمت چپ در کوچه کلهر سردر معظم مدرسه غیاثیه را خواهید دید. از تمام مدرسه فقط سردرش باقیمانده است و البته از عظمت همین سردر می‌شود حدس زد که مدرسه در قرن هفتم چه بنای مفصلی داشته است.
کمی قدم زدن به سمت راست شما را به کوچه امامزاده حمزه می‌رساند. ۲۰ قدمی از کوچه را طی نکرده در انتهای فضای سبزی جمع و جور، پله‌های ورودی بنا به پیشوازتان می‌آیند و عجیب و غریب ترین گنبدی که تا حالا در ابنیه ایرانی دیده‌اید، سر راهتان سبز می‌شود. گنبد صدفی شکل که از ترکیب یک گنبد کم خیز و یک فرم مخروطی به وجود آمده حاصل سلیقه معماران اوایل سده ۱۴ است.
صحن و حرم امامزاده را که از فرزندان امام موسی کاظم(ع) است، امین السطان در مدت اقامتش در قم ساخته است. هنگام زیارت ضریح امامزاده حمزه، ضریح ساده و کوچکی که در جوار امامزاده قرار دارد را از قلم نیندازید که فیض زیارت جد شاهزاده را از دست می‌دهید.
مدرسه فیضیه در قم میدان آستانه مقدسه و در جوار حرم مطهر حضرت معصومه (س) قرار گرفته است با توجه به کتیبه سردر ایوان جنوبی آن که به شاه طهماسب صفوی منسوب شده‌است بنای اولیه مدرسه با نام مدرسه آستانه مربوط به قرن ششم هجری بوده و تا اواخر قرن یازدهم با همین نام مشهور بوده‌است، بنای فعلی آن در سال ۱۲۱۳ و ۱۲۱۴ق، توسط فتحعلی شاه ساخته شده است. مدرسه فیضیه از نیمه نخست قرن ۱۳ هجری قمری جایگزین مدرسه آستانه شد.
بنای مدرسه چهار ایوانی است و در دو طبقه با ۴۰ حجره پایینی متعلق به عصر قاجار و ۴۰ حجره بالایی متعلق به قرن چهاردهم هجری قمری بنا شده‌است. قدیمی ترین بخش مدرسه، ایوان جنوبی آن است که به تاریخ ۹۳۹ هجری قمری با کاشی‌های زیبای معرق، متعلق به عصر صفوی تزیین شده‌است. سردر ورودی این مدرسه دارای طاقی جناغی شکل است. صحن اصلی آن با ابعاد ۵۰ در ۸۹ متر، دارای چهار ایوان در دو طبقه است.
امام خمینی (ره) پس از ورود به قم در سال ۱۳۰۱ در حجره‌ی ۲۳ مدرسه فیضیه سکونت داشتند، در ۲۹ اسفند ۱۳۴۱ شاهد یورش ماموران شهربانی و ژاندارمری قم به مدرسه فیضیه بودیم و در فروردین ۱۳۴۲ نیز فیضیه یک بار دیگر هدف حمله نظامی قرارگرفت، به دلیل قرار گرفتن فیضیه در کانون مبارزات سیاسی و فعالیت‌های اجتماعی امام خمینی (ره) رژیم شاه نیز این مدرسه را محلی برای اجتماعات سیاسی و پناهگاه طرفداران انقلاب به حساب می آورد. در خرداد سال ۱۳۵۴ تظاهراتی به انگیره بزرگداشت خاطره شهدای ۱۵ خرداد در فیضیه برگزار شد که به تعطیلی مدرسه تا پیروزی انقلاب اسلامی انجامید.
مدرسه یک بار در سال ۱۲۵۵ق توسط حاجی علی محمد فیض مرمت شد وپس از آن توسط آیت الله میرزا محمد فیض در طبقۀ دوم قسمت‌های شمالی و شرقی مدرسه حجره سازی شد و در سال ۱۳۰۱ آیت الله حاج شیخ عبد الکریم حائری حجره‌های دیگر قسمت‌ها را کامل کرد. در سال ۱۳۷۰ق آیت الله بروجردی در کمرگاه ایوان غربی یک طبقۀ دوم ایجاد کرد.
نامگذاری این مدرسه به نام فیضیه به جهت این بوده که فیض کاشانی که مدتی در این مدرسه تدریس می‌کرده و این مدرسه، محل تدریس و محل اقامت وی در مدت اقامتش در شهر قم بوده است. به همین جهت، این مدرسه در بین مردم به نام مدرسه فیض معروف شد. برخی نیز معتقدند که این نام از زمان تجدید بنای مدرسه در دوره قاجار و به پیشنهاد علمای این دوره رایج شد. این احتمال با توجه به اینکه خاندان فیض در دوره قاجار ریاست شرعی شهر قم را برعهده داشتند. برجسته‌تر می‌شود.
این اثر در تاریخ ۹ بهمن ۱۳۸۶ با شماره ی ثبت ۲۰۷۱۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مقابر باغ گنبد سبز که مربوط به قرن ۸ ه.ق است در بخش شرقی شهر و در خیابان انقلاب قم جنب گلزار شهدا واقع است و سه اثر تاریخی از قرن هشتم هجری كه در فرهنگ معماری ایران، برج های آرامگاهی نامیده می‌شوند را در خود جای داده‌است. این باغ در محلی که به دروازه کاشان مشهور است و گنبدهای آن نیز به گنبدهای دروازه کاشان معروف‌اند قرار دارد. مردم قم، این سه بنا را به صورت مجموعه مدفن سعد، سعید و مسعود از بزرگان عرب‌های اشعری و احیاکنندگان قم در دوره اسلامی می‌دانند. بر اساس کتیبه تاریخی موجود، این سه گنبد، مدفن خواجه اصیل الدین، خواجه علی صفی و شخص گمنام دیگری است. البته به غیر از افراد نامبرده ؛ افراد دیگری از همان خاندان در زیر این گنبدها مدفون هستند.
مقابر گنبد سبز از نگاه هنر گچبری از نمونه‌های بارز و منحصر به خود به شمار می‌روند و شامل: ۱- برج مقبره خواجه اصیل الدین، محل دفن دو تن از امرای خاندان صفی به سال ۷۶۱ هجری قمری است. ۲- برج مقبره خواجه علی صفی محل دفن سه تن از امرای خاندان صفی به سال ۷۹۲ هجری قمری است، ۳- برج مقبره شمالی متعلق به اواخر قرن هشتم و اوایل قرن نهم هجری قمری است.
با توجه به اینکه بدنه استوانه‌ای شکل بنا به صورت دوازده وجهی است از داخل بنا به هشت ضلعی منظم تغییر شکل داده‌است. تزیینات این بناها که انواع تکنیک‌های گچبری در آن به کار رفته، از گنبد سلطانیه تأثیر گرفته و نوع آجر چینی منظم و متحد الشکل و طرح های بسیار زیبایی از شمسه و اسپرهای کار شده و کتیبه‌های به خط ثلث یا کوفی با گچبری برجسته سفید رنگ و زمینه لاجوردی با نقوش اسلیمی میان دو حاشیه نقش و نگار شده و در ادامه طاق‌نماها و درگاه‌هایی چند گانه که به صورت قرینه و مقرنس گشته حاکی از شیوه‌های متنوع گچبری چند رنگ است و قسمت‌هایی از آن توسط شمسه ای عظیم با گره‌بندی‌های متعدد تزیین یافته که همه آنها نمونه‌هایی بسیار زیبا و بدیع از نوع هنر معماری ذوق و سلیقه گچبری و رنگ آمیزی هنرمندان قمی در آن زمان به نمایش می‌گذارد.
مقابر باغ گنبد سبز در پانزدهم دی ماه سال ۱۳۱۰ با شماره ۱۲۹ در فهرست آثار ملی ثبت شده‌است.
دریاچه نمک حوض سلطان در ۳۵ کیلومتری شمال قم و ۸۵ کیلومتری جنوب تهران و در حاشیه بزرگراه تهران – قم قرار دارد این دریاچه که به دریاچه ساوه قم و دریاچه شاهی هم معروف است به مساحت تقریبی ۲۴۰ کیلومتر مربع در شمال باختری دریاچه نمک واقع شده است. حوض سلطان در سال ۱۸۸۳ میلادی و بر اثر ساخت جاده شوسه تهران قم تشکیل شد.
دریاچه نمک حوض سلطان شامل دو چاله جدا از هم یکی به نام “حوضسلطان” و دیگری به نام “حوضمره” است که با آبراهه باریکی به هم وصل می‌شوند. حوض باختری (حوضسلطان). حوض خاوری (حوضمره)، وسعت و شکل دریاچه حوض سلطان متناسب با ورود آب و میزان بارندگی آن در فصول مختلف سال متفاوت است. در موقع پرآبی سطح دریاچه گسترش می‌یابد و آب آن اراضی پست و شوره زار باتلاقی پیرامون را می‌پوشاند و دریاچه بزرگی به طول ۱۸ وعرض ۱۶ کیلومتر تشکیل می‌دهد. رودهای متعددی به این دریاچه وارد می‌شوند که عموما از اراضی شوره زار و نمکی اطراف عبور می‌کنند. از جمله این رودها می‌توان به رود شور و قره چای اشاره کرد.
رسوبات حوض سلطان بیشتر از نوع گچ و نمک، مارن و رس است. بررسی‌های لرزه‌نگاری و حفاری نیز نشان داده که نمک تا عمق ۴۶ متر وجود دارد. این نمک، به صورت ۵ لایه جدا از هم با ضخامت کل تا ۲۰ متر است که با رس‌های قهوه‌ای تا خاکستری از یکدیگر جدا می‌شوند. درون دریاچه نیز جاده خاکریزی هست که برای جلوگیری از فرو رفتن خودروها در باتلاق و بهره برداری از نمک دریاچه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کوه خضر نبی در ۶ کیلومتری از مرکز قم به سمت جنوب و در جوار شهرک ایثار قرار دارد و از فراز این کوه تمام شهر قم دیده می‌شود. کوه خضر نبی منسوب به حضرت خضر(ع) دارای بیش از سه هزار سال قدمت است.
بر قله کوه خضر نبی در سه هزار سال پیش غاری بوده که امروز به مسجد کوچکی تبدیل شده‌است و گفته می‌شود که در زمان قدیم این مسجد محل زیارت حضرت خضر نبی بوده‌است. سالها پیش قبل از اینکه هنوز شهر قم انقدر بزرګ نشده بوده کوه خضر نبی محل نیایش عارفان بوده است. همچنین کوه خضر نبی از نظر تفریحی نیز مورد توجه ساکنان قم، زائران و مسافران است و در روزهای تعطیل شاهد حضور خیل عظیم جمعیت به سمت این کوه هستیم.
مسیر بالارفتن این کوه به گونه‌ای با پله طراحی شده که در هر گروه سنی از کودک خردسال تا افراد کهنسال نیز می‌توانند از کوه بالا بروند.
امکاناتی از قبیل شبستان، سرویس بهداشتی، آب لوله کشی (پمپاژ آب)، تلفن همگانی، برق و … در آن وجود دارد لارم به ذکر است با توجه به ارتفاع کوه خضر نبی از سطح زمین درجه حرارت نسبت به شهر قم مطلوب‌تر و در تابستان‌ها خنک‌تر و زمستان‌ها سردتر است.